Lage Zwaluwe lag eigenlijk al vanaf 3 november 1944 in de frontlinie. De Poolse bevrijders kwamen weliswaar via Hooge Zwaluwe naar het dorp maar artillerievuur kwam er al eerder vanuit Zevenbergschen Hoek waarbij de eerste dodelijke slachtoffers al waren gevallen vóór de bevrijding. Waar in andere dorpen Duitsers ingekwartierd lagen bij bewoners, werden in Lage Zwaluwe de huizen simpelweg gevorderd door de vele Duitse soldaten die aan het einde van de bevrijding van Zuid-Nederland met hun rug tegen de Amer stonden. In Lage Zwaluwe vond daarom de grootste evacuatie plaats van alle kernen in onze regio. Naar schatting is zo’n 75% van de bevolking ‘geëmigreerd’. Verjaagd, opgejaagd en op de vlucht geslagen.
Elk dorp in onze regio heeft bange en barre tijden beleefd tijdens de bevrijding in 1944 en je kunt niet spreken van meer of erger. Hooguit van anders. In Lage Zwaluwe was dat anders de enorme evacuatie van het dorp. Hoewel de Duitse bezetter grote verliezen leed en velen de dood vonden, groepeerden ze zich samen bij de rivieren. De dorpen langs de rivier werden natuurlijk ook als laatste bevrijd en in Lage Zwaluwe was dat op maandag 6 november 1944. Door de armada van vluchtende Duitsers was het dorp te klein om die allemaal in te kwartieren zodat bewoners in Lage Zwaluwe zonder pardon op straat werden gezet. Met wat persoonlijke bezittingen – vrijwel allemaal te voet – togen sommigen in de richting van Hooge Zwaluwe, sommigen naar Drimmelen-dorp en weer anderen liepen op goed geluk de polders in. In sommige schuren op boerderijen zaten ze als haringen in een ton in afwachting van de bevrijding. Die was er weliswaar op 6 november maar de beschietingen duurden voort tot mei 1945. Vanuit het bevrijde zuiden schoten de geallieerden op het bezette noorden vanwaar de Duitsers volop terug schoten vanaf de overzijde van de rivier en vanuit de Biesbosch. Daags voor de bevrijding werd de kerktoren van de rk-kerk aan het Plantsoen opgeblazen door de Duitsers. De kerk raakte onherstelbaar beschadigd en is na de oorlog gesloopt waarna de huidige kerk werd gebouwd. Ook ging er een ander uitkijkpunt de lucht in, een 200 jaar oude korenmolen. Deze is niet meer opgebouwd.
Bij de hevige beschietingen voor, tijdens en na de bevrijding werden er vele huizen vernield en vielen er ook diverse dodelijke slachtoffers te betreuren. Officieel was Lage Zwaluwe dan wel bevrijd op 6 november maar de verschrikkingen hielden nog maandenlang aan. In de vroege morgen van maandag 6 november waren velen getuige van het opblazen van de Moerdijkbruggen. Met een enorme vuurbal gevolgd door een zeer zware dreun werd de boel vernietigd. Een dreun die ook een schokgolf van luchtdruk teweegbracht die door vele vluchtelingen in de polder gevoeld werd. Ze waren van mening dat heel Lage Zwaluwe van de kaart was geveegd maar dat bleek gelukkig mee te vallen. De drukgolf ging dankzij de dijken langs de Amer, óver het dorp en de huizen heen.
(Bron o.a. schrijver/journalist Paul de Schipper)
(Foto’s o.a. Keystone Press/Nationale Beeldbank)
