Kerkstraat: de Wagenbergse schoolstraat/Schoolstraat
De naam Kerkstraat op Wagenberg bestaat al ongeveer 4 eeuwen. In de oude administraties van de gemeente Terheijden en van het Armbestuur uit 1624 staat genoteerd: 'Kerckenstraetken'. En op een figuratieve getekende landkaart van 1620 staat deze polderstraat duidelijk weergegeven.
Men zou denken dat de naam verwijst naar de kerk die daar vlakbij staat, maar dat is niet zo. De voorganger van de Wagenbergse kerk werd gebouwd in 1796, dus moet hier al eerder een kerk of kerkje hebben gestaan. Wanneer kan dat dan zijn geweest? Daar moeten we voor terug naar de 80-jarige oorlog (1568-1648), ook bekend als 'de godsdienstoorlog met Spanje'.
Het fanatieke katholieke Spanje stond in de lage landen geen enkele vorm van het toen nieuwe protestantisme toe. Het liep zo hoog op dat het Spaanse leger ons kwam bezetten. De prins van Oranje bood met zijn eigen Staatse leger behoorlijk tegenstand. Afwisselend waren onze dorpen bezet door Spanjaarden en Staatsen en werden de schansen aangelegd. Tijdens die bezettingen werd de Terheijdense kerk meermalen gebruikt als een commandopost en raakte ook behoorlijk beschadigd. De kerkelijke diensten moesten dan elders gehouden worden.
Na afloop van die erg lange oorlog werd de Terheijdense kerk aan de protestanten toebedeeld. Daar is toen een schuur als kerk in gebruik genomen en op Wagenberg moet dat al eerder het geval zijn geweest. Bekend is dat na 1648 de pastoor op zon- en feestdagen eerst in Terheijden de vroegmis deed en daarna naar Wagenberg ging om daar de hoogmis te doen. Waar destijds op Wagenberg die 'kerk' heeft gestaan, is (nog) niet bekend, maar een voor de hand liggende gedachte is de Kerkstraat. Want het 'Kerke-stroatje' bestond toen al.
De Kerkstraat is ook al heel lang de schoolstraat van Wagenberg. Op de eerste kadasterkaart van 1820 staat de 'School' aangegeven op de hoek van de Kerkstraat met de Parallelweg. Dat was een openbare school van de gemeente. In 1861 stichtte het kerkbestuur een lagere school voor meisjes met daarbij een 'bewaarschool', later de 'kleuterschool' genoemd. Na de 2e wereldoorlog kwam hier in de straat ook de H. Hartschool voor jongens. De huidige Basisschool De Elsenhof is nieuw gebouwd en in gebruik genomen in 1980. Zie hierover uitgebreid Vlasseltboekje 33: '125 jaar Bijzonder Onderwijs Wagenberg' (1986).
De Kerkstraat eindigt al eeuwenlang bij de Vaartkantsevliet en daar heeft vroeger een sluis gelegen. Aan de rand van het lage deel van de Zegge was een sluis noodzakelijk om het water te kunnen beheersen, en om er met rietschuiten en polderboten doorheen te kunnen varen. Ook nu zien we links en rechts een verschil in hoogte van de waterstand. In 1900 was sprake van de 'aanbesteding van een schuif met windwerk voor de sluis aan de Vaartkant te Wagenberg'. Daar aan het einde van de Kerkstraat buigt de vliet iets om verder naar het noorden te gaan.
Het is aannemelijk dat deze vaart oorspronkelijk (14e eeuw) in een rechte lijn door het nog ongerepte veengebied naar de Helkant zal zijn gegraven. Dan blijkt die aan te sluiten op de Flippenpad en dat was vroeger een openbaar voetpad. Langs de Vaartkantsevliet lag ook een voetpad vanaf de Wagenstraat naar Terheijden. En men kon vroeger ook lopen van de Kerkstraat, ongeveer waar het voetbalveld ligt, naar de Wagen(bergse)straat waar de manege is.
Vanaf de hoger gelegen Dorpsstraat loopt de Kerkstraat ongeveer een halve meter omlaag naar de lager gelegen Binnenpolder. Tijdens de Watersnood in 1953 is de waterhoogte gemeten. Er stond 30 cm. water bij Plexat en 81 cm. bij de laatste woning. Deze oorspronkelijk smalle polderweg had links en/of rechts een slootje, zoals het laatste stuk nog is.
Vermeldenswaard– en mogelijk niet volledig – zijn de volgende adressen met daarbij oude gegevens. Voor meer informatie hierover verwijs ik naar Vlasselt-boekje 69 van Ad Kokke: 'Ambachten en beroepen in Wagenberg' (1994).
Waar nu nr. 2 tot en met 8 staan was tot 1944 Hotel-café 'De Roskam' Dorpsstraat 60. Daarna landbouw en taxibedrijf Piet Wijne. In de vroegere boerenschuur kwam Cafetaria 'Het Eethuisje', later genaamd 'De Heksenketel'. Dit is in 2004 afgebrand.
Op de plaats van de seniorenwoningen aan het halfronde pleintje 'Onder de Toren' hebben de oude bewaarschool, het eerste zusterklooster en de meisjesschool gestaan.
22: Op de plaats van 'Plexat' heeft een boerderij gestaan. Daar is in 1939 het 'Jeugdhuis' gebouwd met daarin de kleuterschool. Ook was hier de kinderopvang 'Brakkensoos'. Het gebouw is al heel lang een onmisbaar dorpshuis, waar al in de jaren 50 kon worden gebiljart. De vorige exploitant van Plexat, Mientje en haar man Toon van Groesen, zullen er na 17 jaar gemist worden. Maar zij zijn nu mede actief in 'Driedorp' bij zoon Ralph.
24: Voormalig zusterklooster 'Maria Assumpta”'gebouwd in 1952. Vanaf 2008 is hier het 'Thomashuis' gevestigd. In Rondom de Toren van 14 augustus 2019 (nr. 1018) schreef Rudy Romme hier een artikel over.
32: Voormalige boerderij van Buijs. Nu 'Brak Beheer en Bouwadvies B.V.'.
34: Hier stond de oude boerderij van Janus en daarna Jan Fens, boer en tuinder.
44: Voormalige boerderij van de familie De Leeuw. Schuur en stallen zijn afgebroken omstreeks 1980 voor de huidige Zandakker, Bosakker, Vlasselt en Heiakker. In het woonhuis kwam 'kapsalon Anja' Fens. Daarna is hier een kleinschalige bierbrouwerij 'Ramses' gestart.
11a: Sporthal gebouwd in 1970 met Café 'Driedorp'. De eerste exploitant was Piet Moerenhout, die tevoren met zijn ijskar rondreed en vanwege zijn frietkraam bekend was als 'Piet friet', en een cafetaria heeft gerund. Nu staat Ralph van Groesen hier in de keuken.
13: Voormalige boerderij en daarna een groothandel in landbouw- en tuinbouwproducten van de familie Daniëls.
15: In 1950 herbouwde boerderij van Daniëls, daarna familie Mathijssen-van Dijk. Nu 'Zisensa', een woonwinkel met landelijke woonaccessoires e.d.
17: Rietsnijder en tuinder Peer van Dijk, daarna tuinderij van zoon Piet van Dijk.
19: Vrachtrijder Fens-Marijnissen.
21: De laatste Wagenbergse nachtwaker Geert Raaijmakers woonde hier in het vorige oude huis.
25: Melktransportbedrijf familie Fens-Raaijmakers.
Johan van der Made.