Zwakzinnigen, zoals die in vroegere jaren werden genoemd, werden tot ver in de vorige eeuw uit het zicht gehouden van de bewoonde wereld en veelal ondergebracht in tehuizen of internaten die min of meer verstopt waren in bossen of duinen. Het was ondenkbaar, dat verstandelijk gehandicapten werden gezien als mensen met mogelijkheden die met begeleiding zelfstandig konden wonen of werken. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog kwam daar verandering in. Voorgegaan door ouders van verstandelijk gehandicapten. Er werden ouderverenigingen opgericht en er kwamen regionale stichtingen voor gezinsvervangende tehuizen alsook het kleinschaliger wonen kwam op gang in plaats van de grote instellingen.
Al in de zestiger jaren waren op het gemeentehuis Terheijden plannen in de maak om tot de bouw van ’t Gruytveld te komen. Het Terheijden zoals het er anno 2020 uitziet, was bij lange na nog niet voltooid. Slechts de bouw van woningen in de jaren zestig in de zogeheten Polderwijk, Polderstraat en aangrenzende straten, waren de enige uitbreidingen. Op 21 november 1972 werd de erste steen gelegd door de burgemeester van Terheijden Jhr. Lodewijk Eduard Diederik Sebastiaan (Lodi) Von Bönninghausen tot Herinkhave. Op de foto zie je op de achtergrond links de voorzitter van de stichting Jhr. Mr.H. Quarles van Ufford en zijn dochtertje Jacqueline, die een zilveren troffeltje mocht aanbieden aan de burgemeester. Het werd een voor die tijd modern gesloten complex van aaneengeschakelde paviljoens met alles in huis voor de eigen zorg, activiteiten en recreatie voor mensen met een verstandelijke beperking. Het gesloten complex kende gemeenschappelijke woon- en slaapvoorzieningen, een eigen sportzaal, zwembad, huisarts, tandarts en andere zorgvoorzieningen. ’t Gruytveld werd een tehuis waar een behoorlijk aantal kinderen verbleven naast ouderen met een verstandelijke beperking. Uiteindelijk was de komst van de instelling ’t Gruytveld, aanvankelijk nog ver buiten de bebouwde kom, mede een oorzaak tot tevredenheid door groei en welvaart in de vorm van werkgelegenheid en de daaruit voortvloeiende noodzakelijke woningbouw en uitgebreide voorzieningen op het gebied van sport, zorg en welzijn. Later ging deze vestiging op in de al bestaande SOVAK-organisatie. Dertig jaar later werd deze oude hoofdlocatie op het toen nog besloten terrein in 2002 gesloopt om plaats te maken voor een gewone woonwijk, nu bekend onder de naam ’t Gruytpark. Een woonwijk waar mensen met en zonder handicap samen wonen en leven.
Voor de cliënten werden er meer kleinschalige en eigentijdse dag- en woonvoorzieningen gerealiseerd. Vijf jaar later zat de klus van vernieuwen van het woningenbestand, activiteitencentra, weekend- en vakantieopvang, naschoolse opvang, ambulante woonbegeleiding, dagopvang, en thuiszorg er op. Men leek klaar voor integratie en acceptatie voor de gehandicaptenzorg en het was inmiddels de gewoonste zaak van de wereld om cliënten tegen te komen op straat en in de supermarkt. Zij woonden en leefden in gewone straten en wijken tussen andere mensen. In verschillende straten en wijken in Terheijden verrezen moderne woonvoorzieningen en telden zo’n 440 bewoners in begeleide woonvormen. Beduidend meer dan eerdere jaren. Door voortschrijdend inzicht werd links en rechts het groepswonen teruggedraaid, panden verkocht en werden weer meer centraal op en rond het ooit eerdere terrein woonvoorzieningen getroffen. Met de bouw in de jaren zeventig van het toenmalige ’t Gruytveld werd ook in een zogenaamd zusterhuis voorzien, een flatgebouw voor zo’n dertig tot veertig ‘verpleegsters’ in opleiding. Door de teruglopende belangstelling voor het wonen in dat zusterhuis kwam daar begin jaren tachtig een einde aan. Wat restte was menig avontuurlijke herinnering. De dames gingen uit in de plaatselijke horeca en menige vriendschap, verkering of huwelijk is daar uit voortgekomen. ‘Dat waren gezellige jaren’, wist menige bewoonster en Terheijdense jongens van weleer nog te herinneren. Hoewel een avondklok gold, stond menig raam ’s-nachts open. Het gebouw werd gesloopt en daarvoor in de plaats werden seniorenappartementen gebouwd. Stichting SOVAK, waaronder de vestiging Terheijden is ondergebracht, is inmiddels een centrum geworden waar wordt (samen) gewerkt voor begeleid wonen, werken, buitenschoolse opvang en voor wat betreft de zorg met een AVG-arts (arts voor verstandelijk gehandicapten), bewegingsagogen, bijzondere therapieën, diëtiste, ergotherapeut, fysiotherapie, gedragskundige, geestelijke verzorging, gezond en veilig leven en logopedie.
Foto’s: René Schotanus, Stadsarchief Breda, BN de Stem/Johan van Gurp, Jan van Vliet. Bron: BN/DeStem van 3 augustus 2005, 5 september 2007, 7 april 2008 en 6 augustus 2008. Auteur Jan van Vliet.
