De naam Hofstad verwijst naar het verre verleden van het dorp en is in 1953 uit de vergetelheid gehaald en op het straatnaambord geplaatst. Wagenberg is voor het eerst vermeld in het jaar 1331. De toenmalige Heer van het Land van Breda, Willem van Duvenvoorde, bezat hier een grote boerderij met de naam 'Hofstad Waghenbergh'.
Op een met de ganzenveer getekende landkaart uit 1474 is een gebouw met deze naam getekend in de Withuisstraat op de hoek van de Hoevenseweg. Deze hofstad moet een belangrijk centrum zijn geweest. Het was van hogerhand ingesteld en bezat zelfs de hoge en de lage rechtsmacht. Dit betekende dat er behalve strenge straffen ook lijfstraffen mochten worden uitgedeeld.
De tegenwoordige Hofstad is een straatje dat onderdeel zal zijn geweest van die oorspronkelijke ‘Hofstad Waghenbergh’ en werd in oude administraties 'Ryckenhoek' genoemd. Daarbij hoorden de eeuwenoude boerderijen op Withuisstraat 8, op Hofstad 1 en zeer waarschijnlijk ook Hofstad 9-11. Vroeger werd dit polderweggetje 'de Leegeweg' genoemd, die aansluit op de Lageweg naar Terheijden, met de grote boerenschuur van landbouwer Matthijsen en daarna Van Es. Van deze prachtige oude boerenwoning Hofstad 1 zijn enkele foto's bewaard.
Altijd werd gezegd dat dit de oudste boerderij van Wagenberg was. Of dit dé hofstad was, is niet zeker maar de boerderij zal, gelet op zijn hoge ouderdom, zeker bij die oude hofstad hebben behoord. Het pand met steunberen tegen de zijgevel was eeuwenoud. Rond 1700 woonde hier de familie Van Schendel, zijnde de voorouders van kunstschilder Petrus van Schendel; naar hem is de Van Schendelstraat genoemd. De boerderij is in 1963 afgebrand.
Op deze weg van los zand heb ik in mijn jeugd fietsen geleerd. Vallen deed daar niet zeer. Langs dit eerste stukje zandweg lag toen nog een sloot en als het ‘s winters had gevroren, dan gingen mijn broertje en ik daar op het ijs. Met nogal eens natte voeten. De Hofstad-Leegeweg was lange tijd een polderweg met akkers, weiland voor koeien, boerderijen en enkele arbeidershuisjes. Die landerijen zijn voor een groot deel veranderd in grasland en boomkwekerijen.
De voormalige boerderij Hofstad 9-11 is ook al heel oud en staat onder aan de dijk. In 1980 is de vrijstaande schuur van een nieuw rieten dak voorzien en omgebouwd tot een woonhuis. De 'Kiekenhoeve' nr. 8 is eveneens een oude voormalige boerderij. Op nr. 11 woonde tot omstreeks 1980 Bart van Dijk. Hij was een opmerkelijk en actief dorpsfiguur. Toen hij 65 jaar werd, dat was in 1963, kwam zijn leven uitgebreid in de krant. Bart heeft 86 jaar mogen worden.
Het huis Dorpsstraat 4A draagt de naam 'Hofstad' op de zijgevel. Het pand staat op het talud van de oorspronkelijke Wagenbergsedijk, net als de woningen 4B en 6. Tevoren heeft daar een huisje met rieten dak gestaan en met de achterkant tegen de hogere Dorpsstraat. Het adres was toen Hofstad 6. Van dit huisje zijn enkele mooie tekeningen bewaard.
En de vroeger zo genoemde 'Vlaamse kermis', georganiseerd door de Wagenbergse Harmonie, werd in 1959 in De Klok (nu ‘t Carillon) bekend gemaakt. Die kermis stond in de jaren 50 ter plaatse van Hofstad 14-16-18 in een weiland. Toen nog met een grote danstent, want… dansen in de cafés was destijds nog verboden (door de pastoor). Tot 1933 heeft daar een grote boerderij gestaan, die toen is afgebrand. Bij het uitgraven van de nieuwbouwpercelen in 1989 is nog een oude waterput tevoorschijn gekomen.
Johan van der Made.