Johan van der Made schreef veel artikelen over de historie van Terheijden en Wagenberg voor o.a. De Vlasselt en Rondom de Toren. Vandaag een artikel over de Zuidveren en Nieuwstraat, voorheen buitendijkse polderpaden.
Ten gevolge van meerdere overstromingen tot in de 15e eeuw zijn veel veengebieden in noordwest Brabant door zeewater verzilt geraakt. Het daarin aanwezige zout bleek meer op te brengen dan de turf en werd na verbranding vrijgemaakt. Bij Terheijden en Wagenberg kan zoutwinning uit veen mogelijk zijn geweest.
Deze activiteiten hebben hier waarschijnlijk geen grote omvang gekend, omdat er geen gegevens over bekend zijn. Wel zijn er verwijzingen namelijk: de Zuidveren, die vroeger “ZOUTVEEREN” genoemd werden, en bij de Helkant ligt de Zoutendijk. Zoute turf werd op bepaalde plekken verbrand en daarnaar verwijzen mogelijk de Brandestraat en de Brandpolder boven Hooge Zwaluwe.
Opmerkelijk is dat er op Wagenberg toen gronden binnendijks en ook buitendijks lagen. De doorgaande weg over Wagenberg was namelijk een dijk: de Wagenbergse Dijk. Hierdoor lag de Binnenpolder binnendijks en alles aan de andere kant lag dus buitendijks. Het buitendijks gebied liep hier van de Thijssenweg door de Zuidveren naar de Zandkuil.
Na de bedijking van de Zonzeelse Polder midden 15e eeuw ontstond er weer volop landbouwgrond en voor de bereikbaarheid waren behalve enkele polderwegen, ook voetpaden nodig. De boerenknechten en polderwerkers gingen vroeger lopend naar hun werk. De twee Zuidveren en de Nieuwstraat zijn dan ook ontstaan in de Zoutveeren als polderpaden, waarover men ver de polder in kon lopen.
In de voorste gedeelten zijn in de loop van de tijd woningen en ook enkele boerderijen gebouwd. Omstreeks 1800 stond er al een arbeiderswoning. De Nieuwstraat lijkt nu aardig nieuw met de vele herbouwde woningen, maar toch bestond deze straat ook al in de 19e eeuw. Maar al veel langer was het een voetpad van ongeveer één meter breed. Het pad eindigde in de Vogelstraat en was toen een schakel in de verbinding van Terheijden via de Lageweg over Wagenberg naar Zwaluwe. Hier werd de Wagenbergse Dijk over geklommen en dan liep men 'dur ut Nieuwstrotje naor Zwalluw'.
Rond 1860 zullen hier de eerste huizen zijn gebouwd en dat waren meest kleine arbeidershuisjes. De benaming Nieuwstraat werd al gebruikt in 1870 en is te verklaren als ‘een nieuw straatje’, ofwel de allereerste uitbreiding van Wagenberg. De huizen aan de linkerkant leken vroeger veel op elkaar en zijn allemaal achter elkaar langs de straat gebouwd.
Dat gedeelte werd destijds ook wel Frederikstraat genoemd. Mogelijk was dat een verwijzing naar de bouwer van die huizen. In 1884 woonden hier al 14 gezinnen. Daar wonen zal in trek zijn geweest, want aan de rechterkant kwamen ook huisjes, waarvan enkele met een rieten dak. In het midden van het straatje lag tot begin jaren 50 een greppel voor de afvoer van regenwater en daarin stonden bomen en struiken.
En zo’n 100 jaar geleden was er bij de Nieuwstraat zowaar een bushalte, tweemaal per dag stopte daar de bus naar en van Breda. Dat was nog een oude postkoets en die begon te rijden bij Logement De Roskam van Van Alphen op de hoek van de Dorpsstraat en de Kerkstraat.
Johan van der Made